Hoe vogels te determineren?

[Bart]

Waar let je op bij het determineren van vogels?

[Alain]

Vogels determineren…
In eerste instantie op de algemene indruk, vorm en gedrag die de vogel maakt.
Daarnaast sluit geluid, locatie en tijd van het jaar een heleboel soorten uit of komen juist in aanmerking.

Bij alleen geluid, wil ik m’n birdsound app nog wel eens gebruiken.

[Ruben]

Om vogels goed te kunnen determineren heb je een zekere basiskennis nodig. Dat is ook zo voor planten, paddenstoelen... Het determineren zelf is eigenlijk een soort eliminatieproef. Aan de hand van de opgedane kennis kun je meteen al heel wat soorten of soortgroepen uitsluiten zodat er een selecte groep overblijft. Met de kennis van de soorten zoals hun biotoop, geografisch voorkomen en voorkomen gedurende het jaar kun je nog een fijnere selectie doorvoeren. Kennis van gedrag, manier van lopen, vliegen... biedt je ook meer voordelen om snel tot een juiste conclusie te komen. Er bestaat in de vogelwereld een term die omschrijft hoe het komt dat je sommige vogels gewoon in één oogopslag kan benoemen. Deze term heet General Impression of Size and Shape. In sommige Nederlandstalige artikels of boeken kun je die term tegenkomen als "Jizz" (klanknabootsing). Dat geldt voor de meer algemene soortgroepen zoals duiven, meeuwen, eenden. Daarmee kun je wel de soortgroep of familie bepalen maar nog niet tot op soortniveau, enkele uitzonderingen niet ten aangesproken. Een doorslaggevende factor is in de meeste gevallen de zang. Meteen ook wel één van de moeilijkste aspecten van de vogelstudie. De meeste vogels hebben een eigen zang dus als je die kent hoef je de vogel zelf niet te zien, wat handig kan zijn voor de kleine rakkers die zich diep in het riet of struikgewas verscholen houden. Klein addertje onder het gras zijn soorten zoals bosrietzanger, spotvogel en zelfs koolmees. Die houden ervan om andere soorten te imiteren en je zo op het verkeerde been te zetten. Vandaar dat ik ook altijd aanraadt om de zingende vogel met een verrekijker te zoeken. De vogel horen en zien maakt het onthouden van deze soort een stuk makkelijker. Kom je er niet uit kun je ook nog altijd een app gebruiken om het geluid op te nemen en te laten determineren. Let wel dit moet altijd de laatste stap zijn. Probeer door veel in het veld te gaan en de geluiden te bestuderen deze in je geheugen te prenten. Het veelvuldig gebruiken van een dergelijke app zal uw kennis niet vergroten. Dergelijke apps zijn ook niet 100% sluitend. Het kan en moet eigenlijk enkel een hulpmiddel zijn. De winter en het vroege voorjaar zijn heel goeie momenten om de zang van vogels te leren. Tijdens de winter blijven roodborst en winterkoning bijna constant zingen. Deze kun je dus heel makkelijk instuderen. Laat u niet verleiden om veel geluiden ineens te beluisteren en te leren, dat gaat niet en zorgt enkel voor verwarring. Begin met de meest algemene soorten. Als je een soort onder de knie hebt kan je er een soort bijnemen. Wie een tuin heeft kan dat perfect in de tuin doen. Selecteer de soorten die je wil leren op basis van de soorten die in uw directe omgeving voorkomen. Op die manier zal je tijdens een wandeling ook vaak deze geluiden horen en ze op die manier gaandeweg makkelijker herkennen. Het is niet eenvoudig en een leerproces. Elke vogelaar is ooit op die manier begonnen. Het resultaat is het werk van vele jaren praktijkervaring maar geeft zoveel voldoening dat deze studie echt de moeite loont. De winter is ook een ideale periode om ermee te beginnen. Er zijn tal van websites, youtubefilmpjes, online oefeningen om vogelgeluiden te herkennen... die je kan bekijken op dagen dat het weer het niet toelaat om het veld in te trekken. Trek je het veld in neem daar dan vooral de tijd voor. Zoek de vogel, bekijk hem heel goed, zoek de kenmerken die snel in het oog springen en vergelijk met een degelijke vogelgids. Laatste heel belangrijke tip die ik hier wil meegeven is geniet er vooral van.

[Bart]

Die lang zingende roodborst zit nu al in m'n tuin.

[Ruben]

Roodborst is een specialleke. Zowel mannetje als vrouwtje zingt en aangezien ze uiterlijk ook niet van elkaar te onderscheiden zijn is het bijzonder moeilijk deze soort op geslacht te gaan bepalen. Tijdens het broedseizoen iets makkelijke via het gedrag. Het is het vrouwtje die het nest bouwt, dus een roodborst met nestmateriaal is een vrouwtje. Het mannetje mag pas op bezoek komen als het nest klaar is.

[Bart]

Die laatste zin.

[Gijsbert Peelen]

Bij het determineren van vogels let ik eigenlijk op al die dingen die boven genoemd zijn. Vogels waar je goed mee bekend bent herken je snel, soms in een oogwenk, maar minder algemene soorten vragen toch vaak dat je ze goed kunt bekijken. Ik ben nogal benadeeld ten aanzien van veel anderen omdat ik tot de 10% van de mannen hoor die verminderd kleuren zien. Een tureluur is door mij niet aan zijn rode pootjes te herkennen. Dit noopt mij om naar andere kenmerken te kijken of op gedrag te letten. Soms heeft dat ook voordelen, omdat je op dingen let waar anderen overheen kijken, en je je niet al te zeer door kleur laat leiden. Kleur wil nog wel eens erg variabel zijn.

[Bart]

Interessante inbreng ook, Gijsbert.